مرکز مشاوره فردوس(کلینیک روانشناسی فردوس)طرف قراردادفولادمبارکه

بهداشت روانی و عوامل مرتبط با آن- 

محمود نصوحی- کارشناس ارشد روانشناسی

 سازمان جهانی بهداشت ، بهداشت روانی را چنین تعریف می کند:" بهداشت روانی در درون مفهوم کلی بهداشت جای می گیرد و بهداشت یعنی توانایی کامل برای ایفای نقش های اجتماعی ، رفاهی روانی و جسمی است؛ بهداشت تنها نبود بیماری یا عقب ماندگی نیست.". بهداشت روانی عبارت است از "کلیه اقدامات و کاربرد قوانین و مقرراتی که جهت پیشگیری از ابتلا به بیماریهای روانی به کار می رود و هدف آن ارتقاء سطح سلامتی فکر یا روان استاسترس[1]:مجموع واکنشهای جسمی ، عاطفی و ذهنی است که ارگانیزم در برابر محرکهای خارجی و داخلی که برهم زننده ثبات و اوضاع فیزیولوژیک بدن که عموما" ناخواسته هستند، نشان می دهد.

استرس‌ عبارت‌ است‌ از واکنشهای‌ فیزیکی‌، ذهنی‌ و عاطفی‌ که‌ در نتیجه‌ تغییرات‌ ونیازهای‌ زندگی‌ فرد، تجربه‌ می‌شوند. تغییرات‌ می‌توانند بزرگ‌ یا کوچک‌ باشند. پاسخ‌ افراد به‌ تغییرات‌ زندگی‌ متفاوت‌ است‌. استرس‌ مثبت‌ می‌تواند یک‌ انگیزش‌دهنده‌ باشد در حالی‌ که‌ استرس‌ منفی‌ می‌تواند در زمانی‌ که‌ این‌ تغییرات‌ ونیازها، فرد را شکست‌ می‌دهند، ایجاد شود.

2- خودشناسی:خود ما دارای جنبه های متعددی است که شامل همه چیز ما می باشد.این خود در برگیرنده جسم،احساسات ،افکار،ادراکات،اعتقادات و عملکردها می باشد.                                                                  

الف- خودجسمانی :حسی است که هر فرد نسبت به بدن خود دارد.هر فردی با این بخش فیزیکی خود بادیگران ارتباط برقرار می کند.

ب- خود واقعی:درونی ترین بخش هر فرد ،که با جملاتی از این دست که چه کسی هستم و چگونه هستم ،مشخص می شود.گاهی انرژی زیادی مصرف می شود که این بخش از دید و منظر دیگران پنهان نگه داشته شود.گاهی می ترسیم که اگر دیگران به خود واقعی ما پی ببرند ما را طرد نمایند و یا اینکه دیگر ما را دوست نداشته باشند.

ج- خود آرمانی:این بخش با چیزی سر و کار دارد که دوست داریم باشیم.همه افراد دوست دارند بهتر شوند و بهتر عمل کنند. هر قدر این خود با خود واقعی فاصله و شکاف داشته باشد،سطح سلامت روانی فرد در معرض خطر بیشتری است.

3- خودباوری:خودباوری یکی از نیازهای اساسی روانشناختی انسان است. خودباوری یعنی فرد خود را فرد شایسته ای برای مواجهه با چالش های مهم زندگی بداند.

4- ابراز وجود( رفتار شجاعانه): ابراز وجود به معنی صادق بودن با خود و دیگران و مرتبط با احترام گذاشتن به خود و دیگران است.رفتار شجاعانه یعنی اطمینان به خود،یعنی نگرش مثبت در مورد خود و دیگران ، و رفتار کردن نسبت به دیگران به گونه ای صریح و صادقانه است.

5- عزت نفس[2]:عزت نفس عبارت است از احساس ارزشمند بودن.این احساس از مجموع افکار،احساسات،عواطف و تجربیاتمان در طول زندگی ناشی می شود.عزت نفس به عنوان یک شاخص برجسته در زندگی قادر است کلیه فعالیتهای فرد را تحت تاثیر قرار دهد. افرادی که احساس ارزشمندی و عزت نفس بالایی دارند در مقابل انواع مشکلات و مسائل زندگی ،فشارهای روانی ،تهدیدات و حوادث ناگوار و بیماریهای روانی مقاوم و پایدار خواهند . وارت[3] . عزت نفس را اساسی ترین لازمه شادی می داند . ویلسون[4] . گزارشی کرده است که عزت نفس یکی از مهمترین پیش بینی کننده های شادی است . آرجیل عزت نفس را جزئ جدایی ناپذیر نشاط می داند . داینر به استناد 11 پژوهش به وجود همبستگی بین شادی و عزت نفس اشاره می کند .

6 - اعتقادات مذهبی: روانشناسی بهداشت,در سالهای اخیر اهمیت زیادی برای نقش راهبردهای مقابله و سبکزندگی افراد در چگونگی وضعیت سلامت جسمانی و روانی آنها قائل شده است . شیوه هایمقابله,تواناییهای شناختی و رفتاری ای هستند که فرد مضطرب به منظور کنترل نیازهایخاص درونی و بیرونی فشارآور به کار  می گیرد . در مقابله مذهبی از منابعمذهبی مثل دعا و نیایش,توکل و توسل به خداوند و .... برای مقابله استفاده  می شود. یافته های اخیر نشان داده اند از آنجایی که این نوع مقابله ها هم منبع حمایت عاطفیو هم وسیله ای برای تفسیر مثبت حوادث زندگی هستند,می توانند مقابله های بعدی  تسهیل نمایند. مایرز رابطه بین حضور در اماکن مذهبی و شادمانی را در یک نمودار نشان داده است . هرچه حضور در اماکن مذهبی بیشتر شود میزان شادمانی نیز افزایش می یابد .

7- اعتماد به نفس: اعتماد به نفس یعنی اعتماد به خویشتن و عبارت است از این که در قبال اشتباهات ، تضعیفها و تغییرات بوجود آمده تا چه حد برای خود محبت و رزش قائل بوده و به توانائیهایمان اعتماد داریم.

8- شادمانی:شادمانی عبارت است از میزان سطح لذت به اضافه رضایت فرد. فیست و همکاران[5] در یک مطالعه طولی دریافتند بین سلامتی و شادمانی یک رابطه دوجانبه وجود دارد. یعنی هم شادمانی بر سلامتی موثر است و هم سلامتی بر شادمانی. همچنین نشان دادند که شادی دستگاه ایمنی بدن را تقویت می کند وتقویت دستگاه ایمنی ، سلامتی فرد را بهبود می بخشد.

9-خانواده:مهمترین و مؤثرترین شیوه کار آمد برای ایجاد زمینه گسترش سلامت روان افراد در خانواده ، ارتقاء و بهبود بخشیدن به نقش ارتباطی مناسب (گرم و صمیمانه) و درک اعضائ خانواده در مورد نیازهای عاطفی یکدیگر است. سبک مقتدرانه، که ویژگیهای آن عبارتند از:گرمی،علاقه،مراقبت،توجه و نگرانی همراه با وجود قوانین و محدودیتهای واضح و آشکار،تاثیر مثبتی بر روی نمرات فرزندان می گذارد.

0- مدرسه:اولین تجارب آموزشی و اجتماعی در محیط مدرسه یا کلاس درس ،روابط با همسالان و مشکلات ناشی از نظام آموزشی با افت تحصیلی یادگیرندگان در ارتباط هستند.. دربحث استرسهای آموزشگاهی باید به دو جنبه مهم توجه داشت.اول فضای فیزیکی مدرسه و دوم فضای روانی – عاطفی مدارس.عمده مسائل مربوط به فضای فیزیکی مدارس که باعث استرس و بر هم خوردن بهداشت روانی دانش آموزان می شود عبارتند از: کلاسهای پر جمعیت،نیمکتهایی که گنجایش کمی دارند، کمبود سرویسهای بهداشتی و.....می باشد وفضای عاطفی - روانی مدرسه ،منظور نحوه ارتباط معلمین و مسئولین مدرسه با دانش آموزان در زمینه آموزش و اجرای مقررات است.