کودکان بیش فعال
•
کودکان بیش فعال
محمود نصوحی – کارشناس ارشد روانشناسی
بسیاری از والدین از شیطنت بسیار زیاد کودکانشان شکایت دارند. آنها می گویند که فرزندشان مرتب در حال حرکت و فعالیت است و نوعی حالت بی قراری و ناآرامی در او مشاهده می شود. برخی از آنها از فقدان تمرکز حواس و ضعف درسی کودک نیز صحبت می کنند. آنها علت این فعالیت بیش از اندازه را نمی دانند و مرتب فرزندشان را مورد سرزنش قرار می دهند. حتی بعضی از پدر و مادرها کنترل خود را از دست داده و این کودکان را به شدت کتک می زنند اختلال بیش فعالی حالتی است که در آن کودک به نحوی مفرط و بیش از اندازه فعال و پر جنب و جوش باشد که در اغلب موارد با نقص توجه نیز همراه است، و معمولاً در دوران کودکی بروز می کند. هرچند نشانه های رفتاری ممکن است در حدود 3سالگی مشاهده شود،تشخیص این اختلال در سنین زیر پنج سال قدری مشکل است زیرا امکان دارد با رفتارهای طبیعی و شیطنت آمیز کودکان اشتباه گرفته شود. این کودکان بسیار پرتحرک اند و نمی توانند یک جا آرام بنشینند. آنها اضافه بر ناآرامی بسیار زیاد، نوعی اجبار برای خرابکاری نیز دارند. آنان ممکن است اشیا را بشکنند یا پرتاب کنند. همچنین کنجکاوی بسیار از خود نشان می دهند و اسباب بازی‌هاو اشیاء و وسایل منزل را نیز دستکاری و خراب می کنند. کارهای خطرناک را دوست دارند و احساس خطر نمی کنند. برخی از بزرگسالان آنها را افرادی بی باک و شجاع تصور می کنند. در حالی که این رفتارها نشانگر این واقعیت است که احساس خطر واقعی در این بچه ها وجود ندارد. بازی های خطرناک ، از جمله بازی با کبریت،فندک و علاقه به وسایلی همچون کارد آشپزخانه نشانه های دیگری از گرایش‌ها و رفتارهای غیرطبیعی این بچه هاست. این کودکان مکن است آچار پیچ گوشتی را داخل پریز برق کنند؛ اشیاء و وسایلی را که متعلق به خودشان نیست بر‌دارند.حتی ممکن است ته سیگارها را بر دارند و علاقه به کشیدن آنها داشته باشند.. این کودکان که نمی توانند در کلاس برای مدت زیادی آرام بنشینند ،نه تنها کودکان دیگر کلاس را ناراحت می کنند بلکه خودشان هم غالباً تکالیف درسی را بطور مناسب انجام نمی دهند.
این کودکان معمولا به علت شلوغی و بر هم زدن نظم کلاس ، از کلاس اخراج می شوند و نمره انضباط خوبی ندارند و اغلب اوقات توسط اولیای مدارس سرزنش می شوند. در خانه نیز وضعیت آن ها بهتر نیست . برخی والدین با این کودکان بدرفتاری می نمایند گاه آن ها را کتک زده و یا به شدت تحقیر و سرزنش می کنند .معمولا چون کارها و فعالیت ها را نیمه تمام می گذارند از طرف والدین ،بیشتر در معرض مقایسه با خواهران و برادران خود، قرار می گیرند.
عملکرد تحصیلی کودکان بیش فعال: کودکان بیش فعالی که دچار نقص توجه هستند، در تحصیل با مشکل مواجهند. دامنهِ توجه در آنها بسیار محدود است و به همین علت نمی توانند تمرکز لازم را حین درس خواندن داشته باشند. این کودکان به سرعت حواسشان پرت می شود و به کوچکترین محرک بیرونی واکنش نشان می دهند. در نتیجه عملکرد تحصیلی آنان پایین می آید و در یادگیری دچار مشکل می شوند.
عملکرد اجتماعی کودکان بیش فعال: از لحاظ اجتماعی، کودکان بیش فعال تأثیر مثبتی بر دیگران نمی گذارند و مرتب مورد انتقاد قرار می گیرند. آنها به دلیل دقت پایین، اغلب دچار اشتباه می شوند و انتقاد دیگران را نسبت به خود برمی‌انگیزانند. این بچه‌ها به جزئیات مسائل توجهی ندارند. حتی در بازی‌ها نیز با دشواری رو به رو می شوند و در ارتباط خود با بچه های دیگر مشکل پیدا می کنند. اغلب از دستورالعمل‌ها پیروی نمی کنند و از عهده تکالیف مدرسه و سایر کارها و وظایف برنمی‌آیند.
تاثیر برخی خوراکیها در پدیده بیش فعالی کودکان: گروهی از موادغذایی حاوی رنگها ، طعم های مصنوعی و مواد نگهدارنده - از جمله کاکائو، شکلات، قهوه، نسکافه، نوشابه‌های رنگی و تنقلات و همچنین غذاهای آماده باعث تحریک پذیری و فعالیت بیشتر می‌شوند.
درمان: توجه به علائم اختلال و عوارض زیاد ناشی از آن مانند انواع بدرفتاری و بی توجهی به کودک که در نهایت منجر به کاهش حس احترام به خود و اعتماد به نفس در وی می گردد ضروری است که این گونه کودکان و نوجوانان تحت درمان قرار گیرند . روشهای درمانی در خصوص بیش فعالی شامل دارودرمانی ، رفتاردرمانی و آموزش و مشاوره والدین و کنترل رژیم غذایی می باشد و بسته به شدت اختلال می توان از یک روش و یا ترکیبی از روشها استفاده کرد. درمان اصلی این اختلال ، درمان دارویی می باشد . با مصرف دارو معمولا اولین علامتی که از بین می رود پرتحرکی کودک و آخرین علامت کمبود توجه و تمرکز است . مصرف دارو به دلیل کاهش علائم پرتحرکی و افزایش توجه و تمرکز موجب افزایش یادگیری و در نتیجه عملکرد بهتر تحصیلی ( کسب نمرات بهتر) و افزایش اعتماد به نفس در کودک و نوجوانان می گردد با توجه به عوارض این داروها ممکن است تعطیلات دارویی به صورت عدم مصرف آن در روزهای تعطیل در نظر گرفته شود. هنگامی که درمان بیش فعالی صرفاً از طریق دارویی صورت پذیرد و فرد نیز بهتر شدن حال خود را به دارو نسبت دهد، این موضوع شاید باعث این باورخواهد شد که ادامه بهبودی به استفاده مداوم از دارو بستگی خواهد داشت و علت رفتار مطلوب وی، همان دارو خواهد بود و به جای اینکه رفتار شان را تحت تسلط و اراده خود در آورند ، نوعی انفعال در باره خود اتخاذ کرده و چاره مشکلات را به عوامل بیرونی و خارج از کنترل و اراده خویش نسبت خواهند داد. بنا بر این چنانچه همراه با دارو درمانی ، از رفتاردرمانی و آموزش و مشاوره والدین نیز استفاده گردد ، علاوه بر نتایج موثرتر،این باور نیز در فرد می تواند تقویت گردد که بسیاری از رفتارها توسط او قابل کنترل خواهد بود.