اختلالات یادگیری کودکان
•
اختلالات یادگیری کودکان(محمود نصوحی-کارشناس ارشد روانشناسی )
آیا فرزند شما با اینکه دارای هوش و رشد طبیعی است، در یادگیری برخی دروس مشکل دارد؟در خواندن مشکل دارد یا در نوشتن؟ آیا در دیکته مشکل دارد؟آیا خوب می خواند و خوب می نویسد ولی در یادگیری مفاهیم ریاضی مشکل دارد؟شما چگونه با او برخورد می کنید؟با او زیاد کارمی کنید؟آیا از او خسته شده و گاه سر او داد می زنید یا علیرغم تلاش زیادتان و نتیجه نامناسب ،پس از خستگی او را تحقیر و سرزنش می کنید؟ ناتوانی او در یادگیری برخی از دروس چقدر باعث نگرانی شما گردیده و چقدر نگران آینده تحصیلی و حتی رفتاری او هستید؟آیا این موضوع بر ارتباط عاطفی شما و فرزندتان تاثیر گذار بوده ؟آیا علیرغم تلاش فراوان از ادامه تلاش مایوس شده اید و آن را یکی از نگرانیهای مهم خانواده تان می دانید؟و آیا این موضوع حتی باعث اختلاف بین شما و همسرتان نیز شده است؟
اختلال یادگیری چیست؟اختلال یادگیری یعنی رشد ناکافی مهارت‌های خاص تحصیلی که به علت بیماری جسمی یا عصبی نباشد. این کودکان علیرغم هوش طبیعی در یک یا چند درس مشکل یادگیری دارند و توانایی‌هایی مانند خواندن، نوشتن و یا ریاضیات به طور قابل توجهی کمتر از سطح مورد انتظار براساس سن، هوش، و آموزش کلاسی کودک می‌باشد. این کودکان علیرغم هوش خوب و یا متوسط، در دریافت اطلاعات، تجزیه و تحلیل و بروز آن مشکل دارند. اغلب شکایات والدین آن است که علیرغم اینکه کودک آنها در سایر حوزه‌های غیر از مسائل درسی خوب عمل می‌کند ولی در مورد درس و مدرسه ضعیف عمل می‌کند و در یک یا چند درس مشکل اساسی دارد.این کودکان از نظر هوشی در حد متوسط وشاید بالاتر از متوسط هستند، در یک یا چند ماده درسی مشکل دارند،نه در همه دروس، از نظر شنوایی،بینایی و مغزی سالم هستند و بین میزان پیشرفت تحصیلی و توانائی ذهنی آنها تفاوت زیادی وجود دارد.اختلال یادگیری ممکن
است در خواندن،املا یا ریاضی باشد.
علائم و نشانه های اختلالات یادگیری چیست؟
مکث داشتن در خواندن(بیش از 3ثانیه)، حفظ کردن عبارات، اشتباه زیاد در حروف شبیه به هم، حذف بخشی از کلمه یا جمله در حین خواندن، بی میلی درخواندن و آئینه خوانی(رازبه جای زار) برخی از نشانه های اختلال خواندن می باشد. وجا انداختن کلمات، اشتباه کردن در صداهای یکسان و اشکال درنقطه های حروف شبیه به هم نیز از نشانه های اختلال دیکته می باشد. کودکانی که اختلال ریاضیات دارند در استدلال و یا محاسبات ریاضی ضعیف هستند و در مهارت‌های ریاضیات که نیاز به درک مفاهیم پایه‌ای دارد، مشکل دارند. باید توجه کنیم که اختلال یادگیری معادل عقب‌ماندگی ذهنی نمی باشد.
چرا مهم است اختلالات یادگیری را به موقع تشخیص داده و درمان کنیم؟
بر اساس بررسیها درصد بالایی ازکودکان ابتدایی (پسران بیشتر از دختران)دچار اختلال یادگیری بوده و علت اصلی مردودیها بخصوص در دوره ابتدایی اختلالات یادگیری است. از آنجا که پیشرفت تحصیلی کودک تاثیر بسزایی بر اعتماد به نفس و تصویر مثبت ذهنی او از خود دارد،به همین دلیل شکست تحصیلی در مدرسه یک عامل خطر مهم برای سایر اختلالات رفتاری می‌باشد. درصد بسیاری از نوجوانانی که رفتارهای ضد اجتماعی دارند به طور هم زمان تشخیص یک اختلال یادگیری را نیز دارند که عامل خطر مهمی در این افراد برای گرایش به سوء مصرف مواد مخدر است. همچنین موارد دیگری مانند اختلال بیش فعالی، کم توجهی، اختلالات رفتاری مختلف و افسردگی و اضطراب همراه با اختلال یادگیری می‌باشد.
معمولا این کودکان اسیر یک چرخه هیجانی منفی می‌شوندبه این صورت که ناتوانی تحصیلی منجر به احساس شکست و ناکامی، اعتماد به نفس پایین، اضطراب، افسردگی و نقص در روابط اجتماعی می‌گردد که این موارد با توانایی کودک برای مشارکت فعال و موثر در امور مدرسه تداخل می‌کند و مشکل یادگیری باعث تشدید موارد فوق گردیده و وضعیت کودک بدتر و بدتر می‌شود. به دلیل تمام موارد فوق تشخیص کودکان با اختلال یادگیری، کمک بسزایی به کودک و خانواده او می‌نماید و عدم تشخیص و مداخله مناسب، تاثیرات منفی جبران‌ناپذیری بر زندگی و آینده کودک می‌گذارد.ازآنجا که روشهای سنتی از جمله تمرین و تکرار زیاد،حتی تدریس های خصوصی نتیجه چندانی ندارد،بسته به نوع اختلال لازم است این کودکان پس از ارزیابی وتشخیص علت و نوع اختلال یادگیری جهت برخی از توانمندیها تقویت گردند. بنابراین می توان با استفاده از تکنیکهای علمی متناسب نسبت به درمان این کودکان اقدام کرد.این کودکان نیازمند آموزش
تخصصی،انفرادی و پیوسته می باشند و در صورتی که به موقع و درست (بخصوص در سالهای اولیه مدرسه) تحت درمان قرار گیرند ،می توانند در مدرسه موفق گشته و در بزرگسالی نیز فردی موفق گردند.
با توجه به این که اختلال یادگیری معادل عقب ماندگی ذهنی نیست و این کودکان دارای هوش در حد متوسط و حتی شاید بالاتراز متوسط هستند و از نظر بینایی و شنو ایی سالم هستند و می توانند در حد توان ذهنی خود پیشرفت داشته و افراد موفقی باشند و از طرفی نصیحت و اندرز،سرزنش و ایراد گرفتن،تکالیف اضافی ،نوشتن دیکته های مکرر در منزل و... نتایج چندانی نخواهد داشت،بنابر این می توان با ارزیابی و تشخیص درست نوع و علت اختلال یادگیری و ارائه تمرین ها و تکالیف مناسب ،که بعضاً جنبه بازی و سرگرمی برای کودک دارد ،نسبت به درمان اختلال اقدام کرد.
اختلال خواندن:کودکان دارای این اختلال به دلیل اینکه سایر دروس ازجمله علوم،ریاضی و دینی را نمی توانند خوب بخوانند،بنابراین در یادگیری آن دروس نیز مشکل درسی پیدا می کنند و با توجه به این که این مشکل قابل حل می باشد چنانچه مشکل خواندن درمان شود باعث موفقیت و پیشرفت درسی و رفتاری گردد. اختلال در خواندن عمدتاً می تواند به دلیل اشکالات تلفظی (از جمله اشکال در تلفظ برخی صداها و حروف،جابجایی برخی صداها،اشکال در ترکیب صداها و...)- اشکالات مربوط به تشخیص دیداری (اشکال در حروفی که ظاهر مشابه دارند-کلماتی که ظاهر مشابه دارند-افزودن برخی از صداها به کلمه- خواندن طوطی وار- تغییر توالی حروف – گم کردن کلمات و سطرها و...) و اشکالات مربوط به تشخیص شنیداری باشد.
اختلال املا: اختلال املا که به دلیل داشتن نمره روزانه از موضوعات مورد توجه خانواده هامی باشد و حساسیت بالایی نیز نشان می دهند،عمدتاً می تواند ناشی از اشکالات مربوط به حافظه دیداری (غلطهایی مانند: ازیت-مصواک-سابون- مقسود و....) - اشکالات مربوط به حافظه شنیداری( گفتن به جای گفتند-آمدن به جا آمدند-صبانه به جا صبحانه- توت به جا توپ و...) و اشکالات آموزشی(غلطهایی مانند: رختخاب-شنونده گان-آمدنه مادر- کتابه او، می گوفت و.....) باشد.
درمان اختلالات یادگیری: انتخاب تکنیک درمانی پس ارزیابی و تشخیص نوع اختلال می باشد و روشهای درمان با توجه به نوع اختلال متفاوت می باشد برخی از محققین معتقدند اگر سیستم عصبی در طول مراحل زندگی رشد طبیعی خود را نگذرانده باشد،کودک دچار اختلال یادگیری خواهد شد و برای درمان باید نقیصه های قبلی را جبران کرد و بر همین اساس تمرینهایی را انتخاب و اجرا می کنند. از جمله این تمرین ها خزیدن- الگوی خوابیدن- راه رفتن- تمرین شنوایی-تمرین بینایی –جهت یابی- هماهنگی عمومی بدن و.... می باشد.همچنین جهت درمان اختلالات یادگیری از تکنیکها و تمرینهایی جهت تقویت حافظه دیداری ،تقویت حافظه شنیداری،افزایش دقت و ... استفاده می شود. روش چند حسی فرنالد روشی است که در آن توازن و تعادلی برای استفاده از حس بینایی،حس شنوایی و حس لامسه مورد نظر می باشد و از سایر روشهای چند حسی کاملتر و مشخص تر است و خانواده ها نیز می توانند آن را به خوبی مطابق با برنامه درمانگر جهت درمان استفاده نمایند. کاربرد این روش،برای درمان اختلال املا می تواند نتایج رضایت بخشی به همراه داشته باشد. برای کودکان دارای اختلال یادگیری که دارای اختلال بیش فعالی نیز می باشند،استفاده همزمان از درمان دارویی زیر نظر پزشک نیز توصیه می گردد.